Mijn zoontje van acht praat heel vaak over zijn vader, mijn dochter van elf loopt dan weg en als ik haar een vraag stel dan trekt ze haar schouders op en zegt “weet ik niet”. Ik ben bang dat het niet goed gaat met haar. Ze moet er toch over praten?

Als ouder maak je je meer zorgen over je kind(eren) dan over jezelf. Als het met de kinderen maar goed gaat! Dit voelde Marieke ook zo. Haar man Erik was een maand geleden, na een ziekbed van ruim een jaar, overleden. Het enige wat Marieke wilde, was hulp voor haar kinderen. Zij zou zich wel redden. Maar de kinderen…

De eerste paar maanden na een overlijden

In principe kun je de eerste paar maanden na een overlijden allerlei soorten reacties verwachten van een kind. Een kind praat er niet over, praat er wel over, huilt niet, huilt vaak, is boos, is stil, enfin noem maar op. Ik heb het hier over gehad in twee vlogs. In principe zou je kunnen zeggen dat deze reacties (nog) niet zo veel zeggen over het rouwproces. Dit is uiteraard geen wet van meden en perzen, maar geeft enigszins richting aan je grote zorgen over je kind(eren). Hieronder beschrijf ik een paar van de meest voorkomende uitingen in de eerste paar maanden.

Psychosomatische klachten

Wat regelmatig voorkomt is dat kinderen psychosomatische klachten hebben na een overlijden. Buikpijn, hoofdpijn, moe, concentratieverlies. Uiteraard ga je naar de dokter als je je daar zorgen over maakt. Als de dokter niks kan vinden dan kun je nog even afwachten hoe dit verder zal gaan. Is het na drie maanden nog steeds? Dan is het wellicht handig om contact te zoeken met een psychosociaal hulpverlener om te onderzoeken of de rouw hiermee te maken heeft.

Kinderen stellen rouw uit

Kinderen zijn in staat hun rouw uit te stellen. Dat doen ze niet bewust of expres, maar dat gebeurt automatisch. Dit heeft er mee te maken dat zij de ouder(s) niet willen belasten. Ze zien dat de ouder het zwaar heeft en onbewust houden ze zich dan in. Dit herken je ook uit ‘gewone’ situaties. Als je een keer ziek bent dan gaat je kind zijn best doen om voor je te zorgen. Kinderen willen hun ouders blij zien, ze kunnen anders bang zijn dat je niet voor ze kunt zorgen. Ik schreef daar al eerder over.

Dit betekent dat je de eerste tijd dus ook niet zo veel merkt aan je kind. Dit is dus niet meteen zorgwekkend.

Slaapproblemen in rouw

De wereld staat op zijn grondvesten te schudden van je kind. Het is dan heel ‘normaal’ als het kind wat meer slaapproblemen heeft. Komt moeilijk in slaap, misschien moet je aan de rand van het bed zitten tot hij in slaap is gevallen. Misschien wil jouw kind bij jou in bed slapen. Dit is uiteraard geen probleem, een gevoel van veiligheid en geborgenheid gaat nu voor alles! Hou er rekening mee dat je dit later weer moet gaan afbouwen.

Concentratieproblemen in rouw

Het is heel normaal om concentratieproblemen te hebben in rouw. Jouw kind denkt over van alles na. Over degene die is doodgegaan, maar ook over jou als ouder. Hoe moet dat nu verder? Ga jij ook dood? Wie gaat er dan voor mij zorgen? Word je als ouder ooit weer vrolijk? Nog afgezien van deze bewuste gedachtes, is rouwen heel vermoeiend. De hele dag moet je je emoties in toom houden, zeker als je op school zit. Het is logisch dat je er niet helemaal ‘bij’ bent.

Doen alsof het overlijden niet is gebeurd

De eerste tijd is het ‘normaal’ dat een kind soms doet alsof het niet is gebeurd. De waarheid kan té erg zijn om tot je door te laten dringen (dat geldt ook voor volwassenen). Hele jonge kinderen kunnen überhaupt niet begrijpen wat ‘dood-zijn’ is omdat ze daar nog niet de cognitieve vermogens voor hebben. In de lessen “Omgaan met mijn kind in rouw” praat ik daar uitgebreid over. Je hoeft je hier de eerste tijd geen zorgen over te maken.

Niet over het overlijden willen praten

Het is chaos. Binnenin het kind, maar ook in de omgeving van het kind. Het lukt niet om gedachten op orde te krijgen, het lukt misschien ook niet om je gevoel te begrijpen (sowieso al moeilijk voor kinderen). Daarbij brengt ieder gesprek over het overlijden of de overledene weer onrust. Het is dan ook heel normaal dat je kind soms het gesprek of het onderwerp vermijdt.

Kind neemt de rol van de overledene over

Kinderen willen helpen, net zoals wij onze kinderen willen helpen. Dat doen ze ook door datgene te doen wat de overledene deed: “ik zet de vuilnisbak wel voor je buiten mama”. Of: “maar je kunt toch voortaan met mij gaan tennissen”? Kinderen mogen helpen, dat is fijn, maar kinderen moeten niet de verantwoordelijkheid krijgen of voelen: “Hey John, het is woensdag, waarom heb je de vuilnisbak niet buiten gezet?”. Maar “Hey John het is woensdag, wil jij de vuilnisbak even buiten zetten”?

Regressie

Kinderen vallen terug in een eerdere periode dat alles nog veilig was. Ze kunnen weer in hun bed gaan plassen, duimzuigen, aangekleed willen worden, verhaaltjes voorgelezen krijgen, enfin veel van wat ‘vroeger’ gebeurde toen het overlijden nog niet had plaatsgevonden. Dit doet een kind niet expres, dit is een normale reactie op een abnormale gebeurtenis.

Wanneer hulp zoeken?

Als bovenstaande klachten langer dan drie maanden aanhouden kun je bij je huisarts langs gaan om te laten checken of er iets aan de hand is. Je kunt uiteraard ook een gesprek aanvragen met een rouwtherapeut.

Achter de Regenboog heeft iedere ochtend een informatie en advieslijn die je kunt bellen, je kunt ze ook mailen. Leg het aan hen voor en je krijgt een reactie.

Als het anders is…

Natuurlijk kan ik nooit een algemeen advies geven voor een individueel kind. Bovenstaande is dan ook de ‘grote gemene deler’. Er zijn uiteraard uitzonderingen. Waar ik zelf altijd vinger aan de pols wil houden, is als het overlijden traumatisch is, zoals bij voorbeeld een ongeluk (zeker als het kind getuige is geweest), suicide, of een heel naar overlijden wat het kind heeft gezien.

Hoe het ook is: als je twijfelt: bel Achter de Regenboog of zoek contact met een rouwtherapeut!

Veerkracht in rouw

Ik wil graag afsluiten met een hele positieve melding. Kinderen hebben enorme veerkracht en zijn over het algemeen goed in staat om rouw op te vangen en mee om te gaan én om het verlies te integreren in hun leven! Mariken Spuij is gepromoveerd op ‘kinderen en rouw’ en schreef er een heel toegankelijk boek over. Uiteindelijk blijkt dat een heel klein percentage van de kinderen in rouw in hun latere leven problemen ervaart door het verlies.

Terug naar Marieke

Ik kon Marieke geruststellen. We spraken af dat we telefonisch contact zouden houden hoe het verder zou gaan met haar zoon en dochter om zo in te schatten of extra hulp nodig zou blijken te zijn. Na drie maanden belde ze mij op.

Ik blijf me zorgen maken. Mijn dochter wil er nog steeds niet over praten, mijn zoon daarentegen doet er vrij normaal over en heeft het over papa en wat er is gebeurd. Ik wil toch graag hulp voor Lieke.

Ik ben drie keer met Lieke aan de slag gegaan. Wat vooral naar boven kwam is dat ze zich zo’n zorgen maakte over haar moeder. Dat ze daarom er niet over wilde praten want ‘dan werd mama ook weer verdrietig’. Door dit thema aandacht te geven en daar ook samen met haar en haar moeder over te praten, kon Lieke langzaam maar zeker thuis meer over haar overleden vader praten.

---

Wil jij meer weten over de lessen “Omgaan met mijn kind in rouw”, of “Omgaan met mijn rouw”: klik dan hier.

Misschien wil je hier iets over kwijt of kan ik op dit moment iets anders voor je doen. Weet me dan te vinden via www.hetnieuwerouwen.nl.

De afbeelding van dit blog komt uit de Rouwkalender. te bestellen als scheurkalender of gratis beschikbaar als app.